Gedurende twee jaar werken vakvernieuwingscommissies aan het actualiseren van de examenprogramma’s. Maar hoe gaat dat precies in zijn werk? Voor welke uitdagingen staan zij? In deze blogserie schrijven leden van de vakvernieuwingscommissie over wat zij meemaken tijdens dit bijzondere proces.

Deze keer: Florentine Krijnen, docent Frans en mentor van 5 vwo op de Vrije School Zutphen, en lid van de vakvernieuwingscommissie moderne vreemde talen.

Hoe je literatuur een plek geeft in de examenprogramma’s MVT op vmbo, havo en vwo en nog meer vraagstukken

“Moet je literatuur los zien van cultuur of is het een onderdeel van cultuur?”
In de aanloop naar de expertsessie over Cultuur dachten wij deze vraag al beantwoord te hebben. ‘Literatuur en fictie’ zouden geen op zichzelf staand domein zijn, maar onder het nieuwe domein ‘cultuurbewustzijn’ vallen. Dat had mij, eerlijk is eerlijk, al best een beetje moeite gekost, want hoewel mijn leerlingen echt niet altijd staan te springen, ben ik gek op de vele mogelijkheden die literatuur en literatuurgeschiedenis bieden om ons vak boeiend, gelaagd en prikkelend te maken. Mijn persoonlijke vrees is dan ook dat het woord ‘literatuur’ of ‘literaire teksten’ uit het toekomstige examenprogramma verdwijnt. Dat zou een verarming van het vak kunnen betekenen.

Literatuur als subdomein van cultuur, daar kan ik mee leven, zolang het maar een (verplicht) plekje krijgt! Dat sentiment wordt tijdens deze bijeenkomst gedeeld. Toch kwam ook hier deze vraag meteen boven drijven: Waar plaatsen we literatuur? Is het een eigen domein, of niet? Een heikel punt waar we in deze expertmeeting in feite allemaal in grote lijnen hetzelfde mee willen, maar waar we over blijven struikelen.

We zijn eensgezind over het uitgangspunt dat literatuur niet alleen voorbehouden moet zijn aan vwo-leerlingen. Op ieder niveau heeft literatuur een meerwaarde, zolang je passende keuzes maakt in wat je aanbiedt en differentieert in hoe je het vervolgens bevraagt en behandelt. Ik geniet nog altijd van het voorbeeld waarin ik hetzelfde boekje las met 4 vmbo-t, als in 5 vwo, op twee totaal verschillende scholen, met een heel andere populatie, en hoe anders de beleving, de gesprekken en de analyses waren naderhand. Aan beiden denk ik met een goed gevoel terug en ik vermoed de leerlingen met mij! Het gaat niet altijd om wat je leest, maar om hoe je dat doet.

Over de waarde van literatuur en fictie zijn we het dus eens, maar waar plaatsen we het dan?

Het zal niemand verbazen dat in een meeting met experts op het gebied van letterkunde, men literatuur toch al gauw een eigen plek wil geven. Herkenbaar: we hebben ook binnen de commissie allemaal zo onze stokpaardjes, expertises en voorkeuren. De grootste uitdaging waar we elke keer voor staan: hoe vertalen we de breed gedragen, goed onderbouwde en sterk vernieuwende wensen naar een examenprogramma waar iedereen, op elk niveau, vanuit elke achtergrond, mee uit de voeten kan?

Het actualisatieproces is op papier heel goed uitgedacht. Maar die discussie kun je onophoudelijk blijven voeren! En wij dus ook, zo ervaren we. Toch moeten er knopen worden doorgehakt en moeten we accepteren dat we niet meteen iedereen mee krijgen daarin.

“Schrikt de vmbo-docent straks niet, als deze ineens Franse literatuur moet gaan behandelen?”

Een terugkerende vraag, die we onszelf voortdurend stellen: doen we wel recht aan alle niveaus? Het vergt wellicht een verandering in hoe we over ons vak in relatie tot de niveaus denken. Voor ons als commissie staat vast dat je literatuur niet altijd in de doeltaal hoeft te lezen. Literatuur bevordert zoveel meer dan alleen leesvaardigheid. Denk aan kennis van andere perspectieven, het verkrijgen van een bredere blik op de wereld en wat dacht je van de overdracht van cultureel erfgoed? Zo kom je via literatuur toch ook weer bij cultuur uit. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Docenten zijn zich niet altijd bewust van het feit dat ze al veel van de nieuwe inhouden verwerken in hun lessen

Aan ons de taak om dat inzichtelijk te maken en zo de overgang naar het nieuwe curriculum te vergemakkelijken. Ik kan me stiekem enorm verheugen op het schrijven van de handreikingen. Leerlingen hetzelfde plezier in hun ervaringen met literatuur en fictie meegeven, als hier vandaag voelbaar is: daar gaan we voor.